سند چشمانداز در افق 1404 (2025 میلادی) را برگزیدهاند تا کشور ایران طی 20 سال برنامهریزی و اجرای درست به کشوری توسعه یافته و دارای جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه توام با حفظ هویت اسلامی و انقلابی و الهامبخش در جهان اسلام، همراه باتعامل سازنده و موثر در روابط بینالمللی تبدیل شود.
برنامه پنجم توسعه دومین برنامه پنج ساله کشور در مسیر سند چشمانداز 20 ساله است و به همین دلیل بسیار مهم است که اهداف این برنامه به درستی محقق شود. از جمله سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه، تحقق رشد مستمر و پایدار اقتصادی است. بیشک تحقق این امر مستلزم ارتقای درجه رقابتپذیری ایران، بهبود شاخصهای فضای کسبوکار، عوامل تولید و... است که همگی این موارد در اهداف سیاستهای کلی برنامه پنجم مورد تاکید قرار گرفته است.در هر کشوری ترکیبی از متخصصان همان کشور اعم از افراد شاغل در سازمانهای رسمی یا صاحبنظران مستقل و نیز متخصصان خارجی برای جمعآوری و استخراج شاخصها به کار گرفته میشوند و پس از کسب آمار و اطلاعات از کشورهای مختلف واحد اطلاعات مخاطرات محیط کسبوکار از 17 تحلیلگر اهل محیط استفاده میکند تا ارزیابیهای اولیه را انجام دهد، سپس 100 نفر متخصص خارجی تحلیلهای آنها را بررسی میکنند. ردهبندیها با روش دلفی انجام میشود به ترتیبی که تحلیلگران خارجی، ردهبندیهای قبلی خود و میانگین نمره کل افراد برای هر شاخص را مبنای تعیین و تشخیص نهایی شاخص قرار میدهند.امروزه ایجاد امکانات زیربنایی مناسب در بنادر و اعمال قوانین آسانتر جهت اخذ مجوزهای صادراتی یا وارداتی شاید اثر بیشتری از یارانههای صادراتی و سایر حمایتهای دولتها در جهت گسترش صادرات داشته باشد. در حال حاضر بانک جهانی در گزارش فضای کسب و کار اطلاعات و آماری را در رابطه با سهولت واردات و صادرات کالا در کشورهای مختلف تحت عنوان شاخص تجارت برونمرزی مورد بررسی قرار میدهد که برمبنای این شاخص کشور ایران از جایگاه مناسبی در برخورداری از امکانات لازم برای تجارت با دنیا برخوردار نیست. بنابر اهمیت این موضوع گزارش حاضر ضمن بررسی موانع بهبود شاخص یادشده به ارایه راهکارهای بهبود آن نیز میپردازد.
شاخص تجارت فرامرزی در جهان
برای محاسبه شاخص تجارت فرامرزی به کسب اطلاع از آمار مربوط به تعداد اسناد، مدت زمان و هزینه برای صدور و یا ورود یک کالا نیاز است. برای کالاهای وارداتی این آمار و اطلاعات مربوط به فاصله زمانی است که کالا از بندر به محل انبار شخص واردکننده انتقال داده میشود. برای کالاهای صادراتی نیز این مدت از زمان بارگیری کالا در درب کارخانه تا زمان صدور کالا در بندر در نظر گرفته میشود. اسناد موردنظر در محاسبه شاخص تجارت برون مرزی شامل اسناد ضبط شده در بندر، اظهارنامههای گمرکی و اسناد مربوط به ترخیص کالا از قبیل اسناد معاوضه شده بین طرفین قرارداد است.
زمان نیز براساس روزهای تقویمی از آغاز تا پایان ورود کالا تا تحویل در انبار یا از درب کارخانه تا بندر است هزینه نیز مربوط به کانتینرهای 20 فوتی برحسب دلار آمریکاست. هزینههایی که برای کامل شدن روند صدور یا ورود یک کالا لازم است شامل هزینه مربوط به اسناد مختلف، هزینه مدیریت و هزینههای مربوط به حمل و جابهجایی کالا در ترمینالهای کانتینری و حملونقلهای درونمرزی در نظر گرفته میشود. بدیهی است که افزایش هزینه و زمان تجارت خارجی در ایران معلول موانع فنی و غیرفنی موجود در روند صادرات و واردات است زیرا واردات و صادرات کالا و خدمات در ایران مستلزم طی مراحل متعددی همچون بستهبندی و بارگیری کانتینر در مقوله واردات و تخلیه از کانتینر تا تحویل کالا به انبار در پروسه صادرات است. در مطالعات بانک جهانی بر عامل زمانبندی صحیح در کاهش هزینهها در تجارت فرامرزی بیش از عامل تعرفههای صادرات و واردات تاکید شده است. اگرچه سنگاپور نسبت به بسیاری از کشورهای پیشرفته اقتصادی کوچک محسوب میشود اما توانسته است با بهرهگیری از استراتژیهای سنجیده، ساختار صنعتی خود را تعمیق بخشد. این کشور در ایجاد زیرساختهای تکنولوژی و حمایت از صنایع کوچک و متوسط شهرت دارد و از سال 1986 با ایجاد «دفتر بنگاههای کوچک» به عنوان یک آژانس مشاورهای، صنایع کوچک و متوسط را از نظر مدیریت، کارآمدی، تامین مالی، اخذ اعتبار و دریافت کمکهای هماهنگ از سایر موسسات حمایت کرد. اداره توسعه اقتصادی از طریق «برنامه ارتقای صنایع داخلی» به تشویق مقاطعهکاری با بنگاهها پرداختند. به نحوی که شرکتهای فراملیتی راغب، به تامین نیاز داخلی SMEها پرداختند. پس از تقویت بنگاهها و رفع موانع تولید و صادرات زمینه حضور فعال بخشخصوصی در داخل و خارج کشور مهیا شد. در ایران یکی از راهکارهای توسعه تجارت فرامرزی استفاده از خدمات شرکت مدیریت صادرات است که توجه به این مهم میتواند گامی ارزشمند در بهبود این فرآیند تلقی شود.
شرکت مدیریت صادرات چیست؟
شرکت مدیریت صادرات یک شرکت کاملا مستقل است که مانند یک دپارتمان انحصاری فروش صادراتی برای صادرکنندهها عمل میکند و تعهد این شرکت در قبال حفظ رابطه بلندمدت با تولیدکنندگان، ماهیت شرکت مدیریت صادرات را از سایر واحدهای تجاری متمایز میکند. به عنوان بخشی از این تعهد، شرکتهای مدیریت صادرات در زمینه ارتقای ارزشافزوده میکوشند که این خود یعنی زمینههای غیر از بازاریابی بینالمللی را نیز پوشش میدهند. شرکت مدیریت صادرات، خدمات را در راستای شناسایی و انگیزش تقاضای بازارهای بینالمللی و همچنین نحوه پردازش و پاسخ صحیح به تقاضای بازارهای خارجی و به عبارتی تسهیل تجارت خارجی به بنگاههای تولیدی- صادراتی ارایه میدهد که در نتیجه بنگاههای اقتصادی از ورود به بازارهای جهانی منتفع میشوند و شرکت مدیریت صادرات هم از ایجاد رابطه بلندمدت بین صادرکننده و خریدار سود میبرد و حاصل آن برای کشور هم نیل به یکی از اهداف مهم توسعه یعنی توسعه صادرات غیرنفتی است. این شرکت نقش بسزایی در از بین بردن خلا اطلاعاتی، ابهامات، تردیدها و سایر ریسکهای مرتبط با فعالیت در بازارهای خارجی ایفا میکند. پوراشرف (1393) در مقالهای تحت عنوان «تبیین مشکلات و موانع پیش روی صادرات استان ایلام» به بررسی موانع مشکلات پیشروی شرکتها در زمینه صادرات پرداخته و فقدان دانش در رابطه با بازارهای هدف و صادرات، فقدان تجربه لازم در زمینه صادرات، اطلاعات ناقص در رابطه با بازار هدف، ناتوانی در تشخیص مشتریان/خریداران در بازارهای خارجی، مشکل در برقراری ارتباط و تماس با مشتریان و عرضهکنندگان خارجی، حضور نامناسب در بازار هدف، ناتوانی در یافتن توزیعکننده و نماینده قابل اطمینان و فقدان نام تجاری مشهور و بینالمللی را از جمله این موانع بیان کرده است.با توجه به موارد ذکرشده، توجه به این نکته ضروری مینماید که توسعه شاخص تجارت فرامرزی جز در سایه توجه ویژه دولت به این بخش میسر نیست. اگر چه استقرار شرکتهای مدیریت صادرات در شهرکهای صنعتی پیشبینی شده ولی در عمل تاکنون نتایج در خور توجهی به دست نیامده است. تعامل بیشتر وزارت اقتصاد و دارایی با سازمانهایی نظیر سازمان توسعه تجارت و صندوق ضمانت صادرات در کنار بهرهمندی از نظرات کارشناسان بخش خصوصی در تدوین قوانین تسهیلکننده در تشکیل شرکتهای مدیریت صادرات از جمله راهکارهای تقویت این بخش بسیار مهم و فراموش شده در فرآیند صادرات غیرنفتی کشور است.
مدیریت صادرات کالا و خدمات چیست؟
به عبارت ساده، مدیریت صادرات کالا و خدمات استفاده از فرآیند مدیریتی در حوزهی کارکردی صادرات و توسعه بازار است. در واقع نوعی از مدیریت است که برای ایجاد هماهنگی و انسجام تمام کسانی که در کسب و کار صادرات مشغول فعالیت هستند، مورد نیاز است. به این ترتیب، این فرایند در رابطه با تأمین امنیت سفارشات صادرات و تکمیل به موقع و موفقیتآمیز آنها و طبق الزامات مشخص شده از سوی خریداران خارجی است.
اهداف اصلی مدیریت صادرات کالا و خدمات:
کسب دانش دربارهی تجارت بینالمللی و آشنایی با فرایند صادرات و واردات
ماهیت مدیریت صادرات کالا و خدمات
ماهیت مدیریت صادرات را میتوان به درستی در زمینهی حوزهی کارکردی صادرات و روند مدیریتی درگیر در مدیریت صادرات، درک کرد.
طبقهبندی صادرات
- صادرات کالا
- صادرات خدمات
- صادرات پروژه
- صادرات تلفنی
در این باب به دو دسته از بحث صادرات اشاره میکنیم
• صادرات کالا
صادرات کالا به صادرات کالاهای فیزیکی اشاره میکند. به عنوان مثال، پوشاک، کالاهای مهندسی، مبلمان، آثار هنری و غیره.
• صادرات خدمات
صادرات خدمات به صادرات کالاهایی اشاره میکند که به صورت فیزیکی وجود ندارند. یعنی خدمات حرفهای، فنی و یا خدمات عمومی است. نمونههایی از این صادرات شامل صادرات نرمافزار کامپیوتر، معماری، سرگرمی و یا خدمات مشاورهی فنی و… است.
تعریف شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات
یک شرکت مدیریت صادرات، مسئول فروش از طریق حسابهای مشخص و توسعهی توزیع در یک قلمروی مشخص است. پوشش فروش میدانی مهمترین نقش یک شرکت مدیریت صادرات است. این فقط یکی از خدماتی است که آنها ارائه میکنند. با افزایش دسترسی به بازارهای خارج از کشور و اقزایش تقاضای آنها، امروزه، شرکتهای مدیریت صادرات کالا و خدمات به نحوی ایدهآل آمادهی شناسایی فرصتهای فراوان و پتانسیل سودآور هستند که در صادرات محصولات آنها وجود دارد. معمولاً، شرکتهای کوچک و متوسط منابع مالی و عملیاتی را ندارند تا فراتر از بازارهای داخلی و محلی خود ترقی کنند. به زبان ساده، در اینجا است که شرکتهای مدیریت صادرات کالا و خدمات می توانند به کمک شما بیایند.
شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات به عنوان رابطی برای کسب و کارهایی که به دنبال صادرات محصولات خود هستند عمل میکند. از طریق این شکل غیرمستقیم از صادرات، کسب و کارهای کوچک میتوانند نه تنها هزینههای راه اندازی صادرات را پایین نگه دارند و به سرعت سود کسب کنند، بلکه میتوانند امنیت را برای خود با ورود به بازارهای بینالمللی تحت هدایت کارشناس فراهم کنند. کسب و کارهای کوچکی که با شرکتهای مدیریت صادرات کالا و خدمات مشارکت و همکاری میکنند میتوانند تجربه صادرات خود را از طریق مزایای کلیدی دیگر منتقل کنند.
مزایای همکاری با شرکتهای مدیریت صادرات
به عنوان یک شکل از صادرات غیر مستقیم، شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات فشار فعالیتهای مربوط به صادرات را به نمایندگی از مشتریان خود برعهده میگیرد. شرکتهای مدیریت صادرات میتوانند به صورت نمایندگان و یا توزیعکنندگان عمل کنند. شرکتهای مدیریت صادرات میتوانند به صادرکنندگان از طریق موارد زیر کمک کنند:
• تحقیقات بازار خارجی
• نمایشگاههای تجاری و تبلیغات محصولات دیگر در خارج از کشور
• استراتژیهای بازاریابی برای هدف قرار دادن خریداران برتر
• توزیع خارجی
• ایجاد سیستم های تدارکات
• مدیریت و آموزش نیروی فروش خارجی
• تدارک هر گونه خدمات و تسهیلات اضافی
• مدیریت پیروی از مقررات
صرف نظر از اینکه شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات چه کاری انجام میدهد، لازم است بدانید که آنها هرگز مالکیت قانونی محصولات آنها را برعهده نمیگیرند. کسب و کاری که به صادرات میپردازد، مالکیت قانونی محصولات خود را در طول فرآیند صادرات حفظ میکند. مزیت واقعی مشارکت با مدیران صادرات در دانش تخصصی فراوان و ارتباطات آنها نهفته است. شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات تقاضاهای بازار واردکننده با صنعت صادرکننده و نوع محصول را تلفیق میکند. آنها همچنین مقررات تجارت بین المللی مربوط به منطقه را بررسی میکنند. به این دلایل، حتی صادر کنندگان با تجربه نیز میتوانند از انعقاد قرارداد با شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات برای سوق دادن محصولات به بازارهای خارجی خاصی بهرهمند میشوند.
خطرات ناشی از کار با EMC و چگونگی اجتناب از آنها
درحالی که شرکتهای مدیریت صادرات میتوانند به بازارهای خارجی خیلی سریع دسترسی پیدا کنند، کار آنها بدون خطر نیست. هنگامی که صادرکنندگان و EMC یک سیستم ارتباط روشن و اهدافی همسو ایجاد کنند، صادرکنندگان ممکن است کنترل مسیر فروشها خارجی را از دست بدهند. برای جلوگیری از چنین وضعیتی، صادرکنندگان آنچه در زیر میآید را انجام میدهند:
• با دقت شرکت مدیریت صادراتی را انتخاب کنید که نیازهای شرکت شما را برآورده کنند.
• ایدهی روشنی از اهداف صادراتی خود را شکل دهید و مطمئن شوید که آنها برای EMCقابل درک است.
• برنامهی مدیریت پروژه برای ردیابی فعالیتهای گسترش را توسعه دهید.
• یک برنامهی ارتباطات برای حل شفافیت و حل سریع مشکلات را شرح دهید.
پیدا کردن EMC مناسب
متأسفانه، همین عناصر که شرکت مدیریت صادرات کالا و خدمات را سودمند میسازد، یافتن آنها را سخت میکند. از آنجا که EMC بسیار تخصصی هستند و به طور معمول به عنوان سازمانهای کوچک فعالیت میکنند، صنعت آنها از لحاظ جغرافیایی پراکنده و تقسیم شده است، پیدا کردن مقر آنها را فوق العاده دشوار میسازد. امروزه، روند معمولی یافتن منابع شرکتهای مدیریت صادرات منسوخ شده و ناکارآمد است.
با شناخت مفهوم مدیریت صادرات کالا و خدمات و اهداف ان و با در نظر گرفتن مزایا و خطرات همکاری و مشارکت با یک شرکت مدیریت صادرات می توانید تصمیم خود را برای مشارکت بگیرید.